Tip empire iz Drugog svjetskog rata pokriva široki raspon brodova – od tegljača, obalnih brodova, tankera, teretnih i putničkih brodova i svi su tijekom rata bili rekvirirani, a nakon rata su dodjeljivani kao ratna odšteta. Uključeni su i brodovi koji su promijenili ime u »empire« u vrijeme sueske krize.

»Empire Blanda« je izgrađen 1919. godine kao »Nile« (vl. Nile S.S. Co., Glasgow) u brodogradilištu Lithgows Ltd. (Kingston SB Yard), 1933. kupuje ga Jugoslavenska plovidba d.d., Sušak i postaje – »Sokol«. Šest godina kasnije vije panamsku zastavu pod imenom »Rio Grande«. Tek 1940. postaje »Empire Blanda«. Torpedirala ga je i potopila 18. veljače 1941. njemačka podmornica »U-69« u plovidbi Baltimore – Grangemouth s teretom starog željeza pri čemu je stradala cijela posada.

Prelazak na naftu

»Empire Consumer« je izgrađen 1939. u brodogradilištu Flensburger Schiffbau Gesellschaft u Flensburgu kao »Haga« (njemačka zastava). U svibnju 1945. preuzeli su ga Britanci u Kielu kao ratni plijen i zaplovio je kao »Empire Consumer«, a 1946. dodijeljen je Norveškoj kao ratna reparacija te plovi kao »Hauknes« do 1947. kada postaje »Orm Jarl« (norveška zastava). U listopadu 1958. u Rouenu postaje »Travnik« (vl. Atlantska plovidba, Dubrovnik), a prodan je 1967. grčkom brodaru Nicolaosu Demetriosu Boukouvalasu iz Androsa te postaje »Moschoula«. U travnju 1968. doplovio je na rezanje u Split.

»Empire Drayton« je izgrađen 1942. u brodogradilištu Swan, Hunter & W. Richardson u Wallsendu, 1942. postaje »Belgian Sailor« (ustupljen belgijskoj vladi), a 1946. brodar Belge Lloyd Royal otkupljuje brod od vlade i daje mu ime »Capitaine Biebuyck«. Novoutemeljena Kvarnerska plovidba iz Rijeke kupuje ga 1958. i daje ime »Kastav«, od 1963. je u floti Jugolinije, a dvije godine kasnije prodan njemačkom brodaru Unimar Seetransport G.m.b.H. iz Hamburga te postaje »Ivory Tellus«. Plovio je do 22. travnja 1970. kada je doplovio u japansko rezalište u Hirao.

»Empire Nerissa« je izgrađen 1943. godine u Glasgowu za Ministry of War Transport (man. Chellew Navigation Co. Ltd., Glasgow). Do kraja rata plovio je u konvojima; 1946. manager je bio Johnson Warren Lines Ltd. iz Liverpoola, a 1947. prodan je kompaniji Claymore Shipping Co. Ltd. iz Cardiffa i preimenovan u »Daydown«. Prešao je na loženje naftom 1950.; 1954. je u floti Steamship Induna Co. Ltd. (man. MacLay & MacIntyre Ltd.) iz Glasgowa kao »Loch Don«. Kompanija Maritenia Shipping Co. Ltd., Schaan (man. Kvarnerska plovidba iz Rijeke) kupuje ga 1959. i daje mu ime »Kraljevica«; 1963. preuzima ga Jugolinija, a 24. lipnja 1966. stigao je u rezalište Brodospasa u Splitu.

»Capitaine Biebuyck«

»Empire Jupiter«, tanker, izgrađen krajem 1944. u brodogradilištu Harland & Wolff Ltd. u Govanu. Dvije godine kasnije postaje »Saint Gaudens« (vl. Francuska vlada), prodan je 1948. i postaje »Sevane« (vl. Les Petroles d’Outre-Mer), a od 1958. je u floti Jugoslavenske tankerske plovidbe iz Zadra kao »Progres«. Izrezan je devetog studenog 1970. u Splitu.

Invazija

»Empire Labuan« je izgrađen 1944. u brodogradilištu William Gray & Co. u West Hartlepoolu i odmah ga je preuzeo Royal Navy te je dovršen kao brod radionica za zrakoplove pod imenom »Holm Sound« (F 189). Prodan je 1949. tvrtki The Aviation & Shipping Co. Ltd. iz Londona i preinačen u brod za opći teret imena »Avisbay«, a 1950. postaje »Prah« (vl. Elder Dempster Lines Ltd., Liverpool). U ožujku 1959. postaje »Naprijed« u sastavu Atlantske plovidbe iz Dubrovnika, da bi 1966. bio prodan Splošnoj plovbi iz Pirana. Plovio je do 13. svibnja 1969. kada je doplovio u rezalište Brodospasa.

»Empire Larch«, tegljač, izgrađen 1941. godine u brodogradilištu Goole SB & Repairing Co Ltd, Goole (vl. United Towing Co., Hull). Oštećen je 30. lipnja 1941. u bombardiranju kod Great Yarmoutha (popravljen). Tegleći tegljač TID 12 devetog kolovoza 1943. pukao je tegalj te se nasukao na Tarlair Point (Banffshire). U travnju 1944. sudjeluje u Operaciji Corncob u pripremi za invaziju na Francusku, a šestog lipnja stigao je navečer kod Arromanches (Gold Beach) te asistirao u pozicioniranju i potapanju blok-brodova za izgradnju lukobrana za Mulberry Harbour. Sljedećeg dana nasukao se pod vatrom njemačkog topništva (odsukao ga je američki mornarički tegljač). Prodan je 1946., novo ime »Masterman«, a 1962. ulazi u flotu Brodospasa kao »Smjeli«. Izrezan je u Splitu 1972. godine.

»Hrvatska«

Zanimljivost o »Empire Larch«: Njegova uloga u iskrcavanju u Danu D opjevana je u pjesmi »Shores of Normandy« koju je napisao tadašnji mladić kuhinje Jim Radford, najmlađi sudionik invazijskih snaga. Pjesma je triput izvedena u Royal Albert Hallu 2014. godine u povodu 70. obljetnice iskrcavanja.

»Empire Nigel« je izgrađen 1943. u West Hartlepoolu za MOWT; 1944. (pod under-lease) dat je SSSR-u koji mu daje ime »Archangel« (kasnije »Archangelsk«). Vraćen je 1946. i prodan 1947. kompaniji W. & R. Carpenter & Co., Suva (Fiji) i postao »Nandi«; 1948. postaje »Bristol City« (vl. Bristol City Line of Steamships Ltd.). Splošna plovdba iz Pirana kupuje ga 1957. i postaje – »Zelengora«; prodan je 1971. i mijenja ime u »Taras« (Compagnia di Navigazione Portland S.A., Panama); šestog srpnja 1972. prispjeo je u rezalište Brodospasa u Split.

Potapanja

»Empire Rabaul« izgrađen je 1945. u brodogradilištu John Readhead & Sons Ltd., South Shields; 1947. prodan: »Dumfries« (vl. B.J. Sutherland & Co.Ltd., Newcastle upon Tyne); 1953. prodan: »Charles Dickens« (vl. Chine Shipping Co. Ltd.); 1956. postaje »Pohorje« (vl. Splošna plovba, Piran). Izrezan 21. travnja 1967. u Trstu.

»Empire Traveller«, tanker, izgrađen 1943. godine u brodogradilištu Harland & Wolff Ltd., u Belfastu; 1946. postaje »Pechelbronn«; prodan 1956. i mijenja ime u »Eagle« (vl. African Carriers Corp); 1959. prodan Maritenia Shipping Co. Ltd., Schaan – »Jajce«, a od 1963. u floti Jugotankera. Izrezan je u siječnju 1969. u Valenciji.

»Empire Yukon« je izgrađen 1921. godine kao »Duchessa d’Aosta« u Stabilimento Tecnico Triestino u Trstu za Lloyd Triestino. Interniran je 1940. u Santa Isabel (otok Fernando Po). Zarobljen 14. siječnja 1942. u Operation Postmaster (SOE i Royal Navy) i stavljen pod zastavu V. Britanije; 13. srpnja 1942. nakon požara potonuo u Greenocku, popravljen i kao »Empire Yukon« plovi za Ministry of War Transport. Od 1946. vl. Kanadska vlada, 1947. prodan, novo ime »Petconnie« (vl. Petrinovic S.S. & Co. Ltd., Greenock); 1951. »Liu O.« (vl. C.O.S.C.A.,Roma). Izrezan 1952. u La Speziji.

Za vrijeme Drugog svjetskog rata u Kanadi je izgrađeno 198 brodova tipa Fort za Veliku Britaniju. Plovili su od 1942. do 1985., dok su dva plovila još 1992. godine. Ukupno ih je u ratu izgubljeno 53, a jedan od njih »Fort Stikine« uništen je 1944. detonacijom 1.400 tona eksploziva u njegovim skladištima (Bombay Explosion), stradalo je preko 800 osoba, a potopljeno je 13 brodova.

»Fort Grahame« je izgrađen 1943. u brodogradilištu North Vancouver Ship Repairs Ltd za US War Shipping Administration iz Washingtona; 1948. je Marco Foscarini (SIDARMA, Venezia), a 1959. postaje Promina u floti Slobodne plovidbe iz Šibenika. Izrezan je 1960. u Splitu.

Parobrod »Fort Livingstone« izgrađen je u brodogradilištu Burrard Dry Dock Co., NorthVancouver za Ministarstvo ratnog prijevoza iz Londona; prodan je 1948. (Pietro Orseolo), a 1960. dolazi u Jadran kao Bor u floti. Izrezan je 1970 u Splitu.

»Fort Providence« izgrađen je 1944. godine u brodogradilištu Burrard Dry Dock Co Ltd u North vancouveru; 1948 postaje Eastwater (Eastboard Navigation Co., Toronto); 1952. Duneside (Atlantic Shipping Agencies Ltd., Montreal), a 9953 je Mar Libero (F Maresca fu Mariano, Genova. U Jadran dolazi 1959. kao »Dugi otok« (Jugotanker, Zadar), a 1963. prodan je Prekookeanskoj plovidbi iz Bara.

Ekvivalenti

Brodova tipa park bili su parobrodi izgrađeni u Kanadi za kanadsku trgovačku mornaricu za vrijeme Drugog svjetskog rata – park i fort brodovi bili su kanadski ekvivalenti američkim Liberty brodovima, a sva tri tipa broda vodila su podrijetlo iz istog nacrta razvijenog u Sunderlandu.

»Arlington Beach Park« izgrađen je 1944. godine u Vancouveru za kompaniju Imperial Oil iz Toronta; 1946. je »Ageroen« (A/S Saguna H.E. Hansen-Tangen, Kristiansand); 1954. »Mar Corrusco« (F. Maresca pok. Mariano, Genova); 1959. postaje »Šubićevac« (Slobodna plovidba, Šibenik). Prodan je 1965. i postaje »Millstrade« (Aries Shipping Co, Hong Kong). Izrezan je 1967. u Kaohsiungu.

»Mount Royal Park« izgrađen je 1943. u Montrealu (kasnije »Edna«, »Sterling Viking« i »Alcyone Might«), a od 1957. je »Orjen« (Jugooceanija, Kotor). Prodan je 1968. i plovi kao »Beryl« (zastava Somalija) do sedmog svibnja 1968. kada je doplovio u rezalište Kaohsiung.

»Sibley Park« izgrađen je 1944. u Monteralu (kasnije »Kenilworth«, »Aeolos« i »Atolos«) da bi ga Prekooceanska plovidba iz Bara kupila 1964. i dala mu ime – »Mojkovac«. Izrezan je 1969. u Splitu.

»Tipperary Park« izgrađen je 1944. u Vancouveru (kasnije »Lake Shawinigan« i »Table Bay«). U floti Jugooceanije iz Kotora od 1957. kao »Rumija«. Prodan 1967. (»Ruma«) i izrezan u Kaohsiungu (početak radova 17. svibnja 1968.).

»Willowdale Park« izgrađen je 1944. godine u Vancouveru kao tanker. Već 1946. prodan je i postao »Georgia« (vl. Skibs A/S Songdal, Kristiansand) pod norveškom zastavom. Devet godina kasnije pretvoren je u brod za prijevoz suhih tereta, a 1957. postaje »San Polo« (vl. Lloyd Veneziano S.p.A. iz Venecije) pod talijanskom zastavom. U flotu Jadranske slobodne plovidbe iz Splita ulazi 1959. godine kao »Matija Gubec«, po ugovoru o zakupu golog broda (pogodan oblik kupoprodaje broda) od Maritennia Shipping Co. Ltd., Schaan (Liechtenstein) iza koje se nalazila jugoslavenska UDBA. Prodan je kompaniji Mitsui Zosen iz Sakai te je 24. siječnja 1967. godine stigao u rezalište u Osaki.

Standardni teretni brod zavarene konstrukcije, poboljšani je tip liberty brodova. Zadržani su zakovani spojevi palubne proveze i završnog voja, uzvojnog voja s oplatom boka i dna ili su postavljeni zaustavljači pukotina (krti lom brodske konstrukcije).

Jedini brod tog tipa u našoj floti bio je turbinaš »St. Lawrence Victory« izgrađen je 1945. godine u samo 65 dana u brodogradilištu u Richmondu. Na prvoj plovidbi prevezao je deset tisuća tona bombi u Saipan. Bio je jedan od samo dvaju civilnih brodova koji se drugog rujna 1945. našao u Tokijskom zaljevu za vrijeme svečanosti potpisivanja kapitulacije Japana. Nakon što je naišao na minu 1947. godine kod Dubrovnika prepušten je Jugoslaviji i nakon popravka dodijeljen Jugoslavenskoj slobodnoj plovidbi (kasnije Jugoliniji) kao »Zagreb« pa »Hrvatska«. Godine 1961. oštećen je u sudaru s talijanskim tankerom »Fina Italia«, 1967. je prodan (zastava Burundi), 1968. je »Armelle«, 1971. vije zastavu Somalije, a izrezan je 1973. u Bilbau.

Veliki gubici

Prvi tip serijskih teretnih brodova potpuno zavarene konstrukcije; gradili su se u SAD-u predmontažnim postupkom da bi se nadoknadili veliki gubici savezničkog brodovlja u Drugom svjetskom ratu. Ukupno je izgrađeno 2.711 brodova, a prosječno vrijeme gradnje bilo je oko 30 dana.

»Brand Whitlock« je izgrađen 1943. u Los Angelesu; 1947. »Navigator« (Compania Naviera del Caribe S.A., Panama); od 1960. »Kornat« (Jugotanker, Zadar). Izrezan je 1967. u Splitu.

»Cushing Eells« izgrađen 1943. u Portlandu (kasnije »Aghios Nicolaos« i »Praotis«), a od 1961. »Jablanica« (Jugoslavenska slobodna plovidba, Ploče, kasnije Slobodna plovidba, Šibenik). Doplovio u Split na rezanje 1971. godine.

»Dudley M. Hughes« je izgrađen 1943. u Savannahu (man. Grace Line, New York). Godine 1947. postaje »Aliakmon« (vl. Theofano Maritime Co. Ltd., Pirej; man. S. Livanos), a u ožujku 1962. ulazi u sastav Atlantske plovidbe iz Dubrovnika kao »Cavtat«. Prodan je u kolovozu 1963. Prekookeanskoj plovidbi iz Bara, a 1965. postaje »Sheik Boutros« (vl. Lebanon Shipping Lines SARL, Beirut; man. Nomicos, London). Izrezan je u svibnju 1969. u kineskom rezalištu u Whampoa.

Parobrod »Elizabeth Blackwell« izgrađen je 1943. u Richmondu (Kalifornija), a predan je US Maritime Administration iz Washingtona u ožujku. Prodan je 1947. godine i postao »Atlantic Air« (vl. Atlantic Freighters Ltd. iz Paname) pod panamskom zastavom pogodnosti (manager S. Livanos). U flotu splitskog Brodospasa ušao je 1962. godine, a već sljedeće je u floti Jadranske slobodne plovidbe iz Splita. U floti se zadržao samo tri godine – prodan je 1966. i postao »Mar« (vl Alshipping Corp. iz Monrovije) pod liberijskom zastavom pogodnosti. U srpnju 1967. izrezan je u tajvanskom rezalištu u Hualienu.

»George Shiras« je izgrađen 1943. godine u Baltimoreu (kasnije »Atlantic Breeze«), a od 1962. plovi kao »Cetinje« (Prekookeanska plovidba, Bar). Rezanje je počelo 29. veljače 1968. u Splitu.

»Jerome K. Jones« je izgrađen 1943. u Savannahu za US Maritime Administration iz Wahingtona. Četiri godine kasnije postaje »Vindafjord« (vl. Den Norske Amerika Linje A/S iz Osla) i plovi pod norveškom zastavom. Godine 1951. postaje »Gladiator« (vl. Palmar Compania Naviera S.A., Panama) i plovi pod liberijskom zastavom. Opća plovidba Split, po ugovoru o zakupu golog broda s Maritennia Shipping Co. Ltd., Schaan (Liechtenstein) kupuje ga 1960. i daje ime »Šolta«, a od 1963. je u floti Jadroplova. Prodan je pet godina kasnije i postaje »Panagia Kykkou« (vl. Eftavrysses Compania Naviera S.A. iz Famaguste) i plovi pod zastavom Cipra (manager Troodos Shipping). U veljači 1972. doplovio je u rezalište Karachi (Pakistan).

»John Hope« izgrađen je 1944. u Richmondu, 1947. postaje »Tergeste« (vl. Carlo Martinolich & Figlio, Trst), a 1959. postaje »Ravni Kotari« u floti zadarskog Jugotankera. U rezalište Hirao doplovio je 29. svibnja 1967. godine.

Nasukivanja i potonuća

»Joshua A. Leach« izgrađen je 1943. godine u Houstonu, 1947. prodan je i postao »Evros« (vl. Theofano Maritime Co., man. Livanos, Pirej/London), a 1961. postaje »Bar« u floti Prekookeanske plovidbe iz Bara. Nasukao se kod Splita 17. veljače 1967. godine u plovidbi Split – Augusta bez tereta.

»Lillian Wald« izgrađen je 1944. u Richmondu, 1947. prodan je u Italiju i postao »Giorgio« (vl. Enrico Insom pok. Antonio, Rim). Od 1960. je u floti Jugoslavenske slobodne plovidbe iz Ploča (kasnije Slobodna plovidba, Šibenik) pod imenom »Dorćol«. Izrezan je u travnju 1970. u Splitu.

»Mary Lion« je izgrađen 1943. godine u Portlandu (Maine) za US Maritime Administration iz Washingtona (manager Cosmopolitan Shipping Co). Nakon rata, 1947., prodan je i postao »Nestos« (vl. Theofano Maritime Co. Ltd. iz Pireja) pod grčkom zastavom (manager S. Livanos), a 1961. kupuje ga Opća plovidba Split iz Splita i postaje »Kaštela«. Dvije godine kasnije je u floti Jadroplova iz Splita. Trećeg kolovoza 1963. potonuo je u Hudson Straitu (zap. kap. Bruno Mažer iz Kostrene) o čemu smo već pisali na ovim stranicama.

»Pierre L’Enfant« je izgrađen 1943. u Baltimoru (man. Polarus S.S. Co., New York), 1946. postaje »Atlantic Wave« (man. S Livanos & Co., New York), u listopadu 1961. u Hamburgu ulazi u flotu Atlantske plovidbe iz Dubrovnika kao »Mljet«, a 1964. postaje »Kolašin« (Prekookeanska plovidba, Bar). Plovidbe je završio 21. siječnja 1970. kada se nasukao 35 milja južno od Tuapsea u Crnom moru.

»Richmond P. Hobson« izgrađen je 1943. u Wilmingtonu, kasnije »Nueva Esperanza«, 1961. postaje »Trebišnjica« (Jugoslavenska slobodna plovidba, Ploče, kasnije Slobodna plovidba, Šibenik). Nasukao se 17. srpnja 1963. na Hogsty Reef u plovidbi za Kubu u baastu.

»Thomas Say« je izgrađen 1944. godine u Houstonu (Teksas). Već 1946. postaje »Atlantic Trader« (vlasnik i manadžer isti kao broda »Elizabeth Blackwell«). Splitski Brodospas kupuje ga 1962. i daje mu ime »Split«, a već 1963. je u floti Jadroplova. Plovi do 19. siječnja 1967. kada dolazi u rezalište Brodospasa u Split.